Esperanto
| Esperanto | |||
|---|---|---|---|
| Creator: | Ludwik Lejzer Zamenhof | ||
| Annu de creation: | 1887 | ||
| Parlatores: | 180 000 - 2 000 000 | ||
| Academie: | Akademio de Esperanto | ||
| Familie: | Lingue artificial lingue auxiliari international Esperanto | ||
| ISO 639-1: | eo | ||
| ISO 639-2: | epo | ||
| ISO 639-3: | epo | ||
 | |||
| Vide anc: Lingue – Liste de lingues | |||
Esperanto es un lingue artificial, creat per Ludwik Lejzer Zamenhof in 1887, havent li intention de facilitar li comprension inter persones de distinct culturas.
Esperanto have hodie li max grand númere de adherentes de omni planlingues.
Li Universala Esperanto-Asocio es li international organisation de Esperanto.
Li nómine veni del fals nomine "D-ro Esperanto", su quel li medico judéo Ludwik Lejzer Zamenhof publicat li funda del lingue in 1887. Li unesim version, li russ, recivet li permisse del censura por esser extendet li 26 julí; ti data es considerat quam li die de nascentie del Esperanto. Il volet creat un lingue neutral e facile a apprender, por esser usat quam lingue international.
Etsi necun land ha acceptat li Esperanto quam lingue official, li lingue es enseniat in divers nationes quam Hungaria e China, e it devenit li lingue official del microstate european Moresnet.
Li vocabularium de Esperanto veni del lingues occidental, e su sintaxis e morfologie have influe slavic. Li lingue es aglutinant, etsi it have conexiones con li lingues analitic.
Li tri scopes[modificar | redacter fonte]
Zamenhof formulat li tri scopes del lingue quam:
- Que li lingue esset extraordinarimen facile, talmen on vell posser aprender it ludent.
- Que quicunc que mey aprender it vell posser usar it por comprender a persones ex altri nationes, sin esser important ca li lingue mey esser acceptet in li monde o it mey trovar mult adeptes, t.e. que li lingue ja ex su comense, mersí a su construction mey posser servir quam un remedie efectiv por communicationes international.
- Trovar formes de soluer li indiferentie del munde e que omnes mey posser usar it sin un clave in li manu e in ocassiones de exterm necessitá.
Historie[modificar | redacter fonte]
Apparition[modificar | redacter fonte]
Yunesse de Zamenhof[modificar | redacter fonte]
In li comense del Esperanto standat Zamenhof. Il restat dum su yunesse in li cité multilingual de Bialystok, alora parte del Imperie Russ, hodie in Polonia, u il frequentmen videt disputes inter persones del different gruppes linguistic que habitat ta, includente russes, polonesis, germanes e judéos.[1]
In li decennie de 1870, solmen quelc annus ante Zamenhof planeat li creation del Esperanto, li polonesi esset prohibit in li locs public.[2]
Nam il credet que li ínexistentie de un lingue commun esset li causa principal del conflictes, il comensat laborat quande il esset scolero in un projecte de un nov lingue, quel devet esser neutral e facile a apprender, talmen it mey esser acceptabil quam un duesim lingue por omnes, un lingue quel vell esser inseniat al mem témpor que li lingues national e usat in omne situationes u li comprension international mey esser necessari.
Grammatica[modificar | redacter fonte]
Alfabete e pronunciation[modificar | redacter fonte]
Li esperanto usa li alfabete latin e six lítteres plu ĉ, ĝ, ĥ, ĵ, ŝ, e ŭ.
| Líttere | a | b | c | ĉ | d | e | f | g | ĝ | h | ĥ | i | ĵ | k | l | m | n | o | p | r | s | ŝ | t | u | ŭ | v | z | |
| AFI | ä | b | t͡s | t͡ʃ | d | e̞ | f | ɡ | d͡ʒ | h | x | i | j, i̯ | ʒ | k | l | m | n | o̞ | p | r | s | ʃ | t | u | u̯ | v | z |
In li interrete, on posse vider tri formes de scritura:
- Li usation del alfabete esperantic
- Li sistema x (x-sistemo), in quel on ajunta un x pos li líttere diacritic: cx, gx, hx, jx, sx, ux.
- Li sistema h (h-sistemo): ch, gh, hh, jh, sh, u.
Litteratura[modificar | redacter fonte]
Referenties[modificar | redacter fonte]
- ↑ Salisbury, Josh (2017-12-06). "‘Saluton!’: the surprise return of Esperanto."
- ↑ (en) Gian Pablo Antonetti, Esperanto: The Living, Changing, Conlang Community. Background and excerpts from an Esperantist perspective, Wikitongues.org, 15th September 2020